پروتکل کیوتو و کاهش کربن

یکی از مهم‌ترین مسائل محیط ‏زیستی امروز که بشر با آن مواجه است، گرم شدن زمین و تغییرات آب و هوایی است. دلیل اصلی این موضوع انتشار گازهای گلخانه‌ای است که از احتراق سوخت‌های فسیلی حاصل می‌شود.کنوانسیون‌های مختلفی برای رسیدگی به این موضوع تشکیل شده است. پروتکل کیوتو از مهم‌تربن توافقات جهانی تغییرات اقلیمی است که به منظور کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای که عامل اصلی گرم شدن زمین در دهه‌های اخیر محسوب می‌شود، تشکیل شده است. پروتکل کیوتو که در سال 1997 در کیوتو، ژاپن ایجاد شد، یک توافق بین‌المللی قبلی بود که کاهش انتشار کربن و کاهش میزان گازهای گلخانه‌ای (GHG) در جو را پیشنهاد می‌کرد. دلیل اصلی ایجاد و استقرار پروتکل کیوتو، ایجاد انگیزه برای کشورهای صنعتی بود که اقدامات احتیاطی برای کاهش قابل توجه انتشار کربن خود انجام ندادند.

هدف از پروتکل کیوتو چه بود؟

پروتکل کیوتو با استفاده از کنوانسیون چارچوب سازمان ملل متحد در مورد تغییر آب و هوا، از کشورهای صنعتی با اقتصاد قوی درخواست کرد تا انتشار گازهای گلخانه ای را در ارتباط با اهداف زیست محیطی فردی خود کاهش دهند. این معاهده فقط از آن کشورها خواسته بود تا سیاست‌ها و اقداماتی را برای کاهش و انتشار مجموع دی اکسید کربن خود به صورت دوره‌ای گزارش کنند. پروتکل کیوتو نام خود را به عنوان کنوانسیون چارچوب سازمان ملل متحد در کیوتو، ژاپن – جایی که ایده معاهده بین‌المللی برای اولین بار شکل گرفت – دریافت کرد. در ایـن پروتکل مقرر شده که انتشـار گازهـاي گلخانـه اي در جهـان بـه طـور متوسـط بـه میـزان 5/2 درصد طی سال هاي 2008 الی 2012 کاهش یافته و به سطحی پـایین تـر ازانتشـار آن در سـال 1990 برسد.

پروتکل کیوتو چگونه کار کرد؟

کشورهایی که پروتکل کیوتو را امضا کردند و در آن شرکت کردند، برای دوره‌های زمانی معینی از آستانه انتشار کربن برخوردار بودند و همچنین به امتیازات کربن کمک کردند. اگر کشوری در سطح بالاتری از انتشار کربن تخصیص یافته برای دوره زمانی فعلی مشارکت داشته باشد و در محدود کردن گرمایش جهانی نقش نداشته باشد، جریمه می‌شود و محدودیت آنها برای دوره بعدی بر این اساس برای جلوگیری بیشتر از گازهای گلخانه‌ای تعدیل می‌شود.
این مشوق‌های زیست‌ محیطی قویاً توصیه‌شده بعداً اندازه‌گیری شد تا اطمینان حاصل شود که هر کشور درگیر در معاهده به طور کامل در پروتکل کیوتو و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای جهانی مشارکت دارد.

کدام کشورها پروتکل کیوتو را امضا کردند؟

هنگامی که پروتکل کیوتو برای اولین بار در مارس 1998 برای امضا به عموم معرفی شد، آنتیگوا و باربودا، آرژانتین، مالدیو، ساموآ، سنت لوسیا و سوئیس اولین کسانی بودند که پروتکل کیوتو را امضا کردند. در پروتکل کیوتو کشورهای توسعه یافته اساساً مسئول سطوح بالای فعلی انتشار گازهای گلخانه ای در جو در نتیجه بیش از 150 سال فعالیت صنعتی هستند. به این ترتیب، پروتکل بار سنگین تری را بر دوش کشورهای توسعه یافته نسبت به کشورهای کمتر توسعه یافته وارد کرد. با این حال، یک کشور پیشرو از شرکت در پروتکل کیوتو خودداری کرد. ایالات متحده از توافق اولیه خود، یا اولین دوره تعهد خود، به پروتکل کیوتو در سال 2001، مشروط به این باور که مسئولیت مالی بیش از حد بر دوش کشورهای توسعه یافته گذاشته بود، خارج شد. از آنجایی که پروتکل کیوتو برای کشورهای توسعه‌یافته با استفاده از قابلیت‌های مالی خود برای کمک به کشورهای کمتر توسعه‌یافته که بدون منابع لازم برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای تلاش می‌کردند، جمع‌آوری شد، ایالات متحده تصمیم گرفت که این یک مبادله عادلانه و پربار نیست و به این نتیجه رسید که این در نهایت مانع از رشد اقتصاد خود می شود.

مکانیسم های کیوتو

• مکانیسم توسعه پاک (CDM)
• تجارت انتشار گازهای گلخانه ای (ET)
• مکانیسم اجرای مشترک (JI)

مکانیسم توسعه پاک

یکی دیگر از رویکردهای معاهده بین المللی، پروتکل کیوتو، ترغیب کشورهای توسعه یافته درگیر برای مشارکت در برنامه بین المللی به نام مکانیسم توسعه پاک (CDM) بود. مکانیسم توسعه پاک، کشورهای توسعه یافته را برانگیخت تا به کمک مالی برای فناوری و زیرساخت های لازم برای کشورهای کمتر توسعه یافته کمک کنند، با هدف کمک به کاهش انتشار کربن در جایی که کمبود منابع مالی مانع از کاهش انتشار کربن این کشورها می شود. علاوه بر این، مکانیسم توسعه پاک به ایجاد طرح‌ها و روش های تجارت انتشار گازهای گلخانه‌ای برای بهبود کارایی انرژی به ویژه در کشورهای در حال توسعه کمک کرد. کشور توسعه یافته ای که در زیرساخت ها برای کاهش انتشار کربن برای کشور توسعه نیافته سرمایه گذاری کرده بود، می توانست برای برآورده کردن الزامات خود برای پروتکل کیوتو اعتباری دریافت کند.

تجارت انتشار گازهای گلخانه ای

سومین رویه ای که توسط پروتکل کیوتو اعمال شد، تجارت انتشار گازهای گلخانه ای بود. این امر به کشورهای شرکت کننده امکان خرید و فروش انتشار گازهای گلخانه ای را می داد که به عنوان روشی برای کار در جهت برآوردن الزامات پروتکل کیوتو عمل می کرد. اگر کشورهای عضو پروتکل کیوتو در دستیابی به اهداف کاهش انتشار کربن خود موفق نبودند، باید تفاوت بین هدف در نظر گرفته شده و انتشار کربن واقعی خود را جبران کنند.

در حالی که پروتکل کیوتو به عنوان یکی از مؤثرترین معاهدات زیست محیطی که تاکنون امضا و به کار گرفته شده است طبقه بندی و به رسمیت شناخته شد، بسیاری از منتقدان بهره وری کلی آن را مورد تردید قرار داده اند.

کاپ (COP) چیست؟

کاپ (COP) مخفف «کنفرانس اعضا» (Conference of Parties) و یک نشست بزرگ جهانی است که در آن کشورها برای بحث در مورد تغییرات آب‌و‌هوایی (اقلیمی) گردهم می‌آیند. این نشست‌ها از سال ۱۹۹۵، پس از آنکه بسیاری از کشورها به یک توافقنامه‌ای به نام “کنوانسیون چارچوب تغییرات آب‌وهوایی سازمان ملل متحد” (UNFCCC) در سال ۱۹۹۲ پیوستند، آغاز شدند. هدف اصلی کاپ‌ها یافتن راه‌هایی برای کاهش گازهای گلخانه‌ای و جلوگیری از گرم‌شدن بیش از حد زمین است. هر سال، کشورها گردهم می‌آیند تا در مورد چگونگی مقابله با تغییرات آب‌وهوایی، تعیین اهداف و بررسی پیشرفت‌ها بحث کنند. این مانند یک نشست سالانه بزرگ است که در آن همه سعی می‌کنند برای حفاظت از سیاره‌مان با هم همکاری کنند.

دستاوردهای کلیدی نشست کاپ

کاپ ۳ -COP3- (کیوتو، ۱۹۹۷): پروتکل کیوتو به تصویب رسید، که کشورهای صنعتی را به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای متعهد می‌کرد.
کاپ ۱۱ -COP11- (مونترال، 2005): طرح اقدام مونترال به توافق رسید، که پروتکل کیوتو را تمدید و مذاکرات برای جانشین آن را آغاز کرد.
کاپ ۱۵ -COP15- (کپنهاگ، 2009): توافق کپنهاگ نیاز به محدودکردن افزایش دمای جهانی به زیر ۲ درجه سلسیوس را به‌ رسمیت شناخت.
کاپ ۲۱ -COP21- (پاریس، 2015): توافق پاریس یک نقطه عطف بزرگ بود، که در آن کشورها متعهد شدند برای محدود کردن گرمایش جهانی به کمتر از ۲ درجه سانتی‌گراد کار کنند و تلاش‌ها را برای محدودکردن آن به ۱.۵ درجه سانتی‌گراد دنبال کنند.
کاپ ۲۶ -COP26- (گلاسکو، 2021): کشورها تعهدات خود برای کاهش انتشار را به‌روز کردند و بر سر قوانین اجرایی توافق پاریس به‌توافق رسیدند.
نکته : در حال حاضر کاپ ۲۸ (COP28) در حال برگزاری است و مهمترین موضوعی که در این کاپ بر روی آن تمرکز خواهد شد گزارش ارزیابی پیشرفت جهانی اقدامات (Global Stocktake) خواهد بود.  هر کاپ (COP) براساس موفقیت‌های قبلی بنا شده‌است و به‌تدریج به‌سمت اقدامات قوی‌تر در زمینه آب‌وهوا پیشرفت می‌کند. با این حال، بسیاری استدلال می‌کنند که پیشرفت به‌اندازه کافی سریع نیست با توجه به طبیعت فوری تغییرات آب‌وهوایی.    

چرا اجلاس کاپ ۲۸ مهم است؟

در سال ۱۹۹۲، کشورها چارچوبی را به امضا رساندند که هدف آن حفاظت از نظام اقلیمی برای رعایت منافع نسل‌های اکنون و آینده بشر بوده، اما در آن نیامده‌است که این حفاظت چگونه انجام شود و این همان موضوعی است که تا امروز در نشست‌های اقلیمی با عنوان کاپ (COP) دنبال شده‌است. در واقع، هدف از این نشست‌های سالیانه، تعیین اهداف، برنامه‌ها و مسئولیت‌ها و نیز شناسایی و ارزیابی اقدامات اقلیمی است.
مهمترین موضوعی که در کاپ ۲۸ (cop28) بر روی آن تمرکز خواهد شد گزارش ارزیابی پیشرفت جهانی اقدامات (Global Stocktake) خواهد بود. این ارزیابی جهانی که در نشست امسال برای اولین بار گزارش خواهد شد، با تمرکز بر سه حوزه کاهش انتشار، سازگاری و تسهیلات مالی اقلیمی، قرار است به ما بگوید که از نظر کاهش انتشار و افزایش تاب‌آوری در مقابل تغییرات اقلیمی و حمایت از کشورهای در حال توسعه در چه نقطه‌ای هستیم.
براساس گزارش شکاف انتشارات (Emission Gap Report) که اخیرا منتشر شد، اگر اقدامات کاهش انتشار بر اساس سیاست‌های فعلی اجرا شده و ادامه یابد، گرمایش جهانی نهایتا می‌تواند به ۳ درجه بالاتر از دوره پیش از صنعتی شدن محدود شود. این گزارش عنوان می‌دارد که برای رسیدن به هدف ۲ درجه، میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای پیش‌بینی‌شده تا سال ۲۰۳۰ می‌بایست ۲۸ درصد و برای رسیدن به هدف ۱.۵ درجه به‌میزان ۴۲ درصد کاهش یابد. پس از ارائه نهایی گزارش ارزیابی پیشرفت در کاپ ۲۸، کشورها تا سال ۲۰۲۵ فرصت خواهند داشت تا برنامه‌های به‌روز شده‌ی اقدامات خود برای مقابله با تغییرات اقلیمی را ارائه نمایند. این برنامه‌ها می‌تواند تعیین‌کننده‌ی آن باشد که آیا جهان در مسیر درستی برای مقابله با تغییر اقلیم قرار خواهد گرفت یا خیر.

خلاصه ایی از اخبار اجلاس کاپ

اجلاس کاپ ۲۸ در تاریخ ۲ دسامبر ۲۰۲۳ شاهد تحولات و اعلامیه‌های مهمی بود:

درخواست رئیس صندوق بین‌المللی پول برای حذف یارانه‌های سوخت‌های فسیلی:

رئیس صندوق بین‌المللی پول از دولت‌ها خواست تا یارانه‌های سوخت‌های فسیلی را که در سال ۲۰۲۲ به ۷.۱ تریلیون دلار رسیده بود، حذف کرده و این منابع را به سمت زیرساخت‌ها و تحقیقات برای کاهش کربن هدایت کنند.

نقش بخش خصوصی در کاهش تغییرات آب‌وهوایی:

بر افزایش سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در کاهش تغییرات آب‌وهوایی تأکید شد، به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه که درحال‌حاضر حدود دو سوم گازهای گلخانه‌ای را تولید می‌کنند.

تأمین مالی ترکیبی برای توسعه پایدار:

رئیس صندوق بین‌المللی پول نقش تأمین مالی ترکیبی را در جذب منابع اضافی برای توسعه پایدار در کشورهای درحال توسعه برجسته کرد.

ترویج قیمت‌گذاری کربن:

بر استفاده گسترده‌تر از قیمت‌گذاری کربن به‌عنوان بخشی از اقدامات کاهش تغییرات آب‌وهوایی تأکید شد.

راه‌اندازی اتحاد مالی برای کاهش کربن در صنایع سنگین:

یک اتحاد مالی برای راه‌اندازی پروژه‌های حیاتی در زمینه کاهش کربن در صنایع سنگین اعلام شد.

تشکیل مبادرت سرعت بخشی به تغییر صنعتی (ITA):

ITA با هدف تسریع در دستیابی به اهداف کاهش انتشار کربن مطابق با توافق‌نامه پاریس راه‌اندازی شد.

تعهد به کاهش انتشار متان:

پنجاه شرکت نفت‌وگاز به‌هدف «تقریباً صفر» انتشار متان در بالادست و صفررساندن مشعل‌سوزی تا سال ۲۰۳۰ متعهد شدند.

مسئولیت بخش نفت و گاز در تغییرات آب‌وهوایی:

بر نیاز فوری صنعت نفت و گاز برای کاهش انتشار تأکید شد، با سازمان انرژی بین‌المللی که انتظار دارد تقاضای جهانی برای نفت‌وگاز به‌دلیل افزایش فناوری‌های انرژی تجدیدپذیر تا سال ۲۰۳۰ به اوج برسد.

تعهد به گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر:

همایش بر هدف سه برابرکردن ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر تا سال ۲۰۳۰ تأکید کرد، با تمرکز بر فناوری‌های سبز مانند هیدروژن و ذخیره کربن.

تمرکز بر سلامت و تغییرات آب‌وهوایی:

روز اختصاصی سلامت در کاپ ۲۸ بر تأثیر تغییرات آب‌وهوایی بر سلامت تأکید کرد.

خلاصه ایی از اخبار اجلاس کاپ

موضوعات مهم اجلاس کاپ ۲۸ در تاریخ ۳ دسامبر ۲۰۲۳ بر چندین حوزه کلیدی تمرکز داشتند:

مالی و تجارت

بحث‌ها در مورد تغییرات اساسی مورد نیاز در سیستم‌های مالی و تجارت برای دستیابی به اهداف جهانی آب‌وهوایی متمرکز بود. این شامل پرداختن به کارآمدی و عدالت سیستم‌های مالی جهانی و شبکه‌های تجاری بین‌المللی از نظر دسترسی و مقرون به صرفه بودن تأمین مالی آب‌وهوایی بود.

برابری جنسیتی

دستور کار شامل تمرکز بر سیاست‌گذاری با پاسخگویی به جنسیت و دسترسی بهتر به مالی برای دستیابی به یک گذار عادلانه بود. هدف از این اقدامات پیشبرد برابری جنسیتی و تضمین مشارکت کامل، برابر و معنادار زنان و دختران در اقدامات آب‌وهوایی بود.

پاسخگویی

برنامه شامل بررسی مکانیزم‌هایی بود که اطمینان می‌دهند وعده‌ها و تعهدات به نتایج عینی منجر شوند و همچنین شفافیت را افزایش دهند.

انرژی و صنعت

به نیاز به کاهش سریع کربن در حالی که پیشرفت اقتصادی ادامه دارد، تأکید شد. بحث‌ها بر توسعه پایدار و فراگیر برای حمایت از زندگی‌ها و معیشت‌ها در حالی که سیاره را محافظت می‌کنند، متمرکز بودند.

گذار عادلانه

روز چهارم بر اهمیت اطمینان از یک گذار عادلانه در بخش انرژی تأکید کرد که شامل این بود که انرژی مورد نیاز برای زندگی روزمره مقرون به صرفه باقی بماند اما تمیزتر شود و شغل‌ها حفظ شوند اما با ظهور فناوری‌های سبز گسترش یابند و دسترسی عادلانه و افزایشی به فرصت‌ها فراهم شود.

مردم بومی

نقش مردم بومی به عنوان محافظان ۸۰ درصد از تنوع زیستی جهان شناخته شد و اهمیت دانش، روش‌ها و رهبری آنها در اقدامات آب‌وهوایی مورد تأکید قرار گرفت. در روز چهارم همچنین به تقویت نقش آنها در گذار عادلانه پرداخت و فوریت یک رویکرد کاملاً فراگیر و جامعه‌محور را تقویت کرد. این موضوعات می‌تواند نشان‌دهنده تعهد کاپ ۲۸ به مقابله با تغییرات اقلیمی از طریق یک دیدگاه جامع باشد. در این رویکرد، جنبه‌های مالی، اجتماعی و صنعتی به همراه نقش حیاتی جوامع و جنسیت‌های متنوع در نظر گرفته شده‌است. این تأکید بر اهمیت یک رویکرد چندجانبه و فراگیر در مدیریت تغییرات اقلیمی است.  

صحبت عجیب سلطان الجابر رهبر اجلاس در مورد سوخت فسیلی حاشیه‌ساز شد!

در چهارمین روز کاپ ۲۸، سلطان احمد الجابر، رهبر تعیین‌شده این اجلاس، اظهاراتی عجیب در مورد خروج تدریجی از سوخت‌های فسیلی انجام داد که واکنش‌های قابل توجهی را به دنبال داشت:
صحبت الجابر: سلطان الجابر ادعا کرد که هیچ پایه علمی پشت درخواست‌ها برای خروج تدریجی از سوخت‌های فسیلی به عنوان روشی برای محدود کردن گرمایش جهانی به ۱.۵ درجه سانتیگراد وجود ندارد. او استدلال کرد که خروج از نفت نمی‌تواند توسعه پایدار را فراهم کند «مگر اینکه بخواهید جهان را به عقب به دوران غارها ببرید».
واکنش‌ها:   کانسین لیلیم ایلگاز از 350.org: اظهارات الجابر را مورد انتقاد قرار داد و بیان کرد که گزارش‌های علمی متعدد، از جمله آن‌هایی از IPPC و IEA، نیاز فوری به کاهش انتشارات تا ۴۲٪ تا سال ۲۰۳۰ و خروج از سوخت‌های فسیلی تا سال ۲۰۵۰ برای ماندن زیر سقف ۱.۵ درجه را نشان داده‌اند.
    معاون سابق رئیس‌جمهور آمریکا، آل گور: اظهار داشت که امارات متحده عربی با انتخاب مدیرعامل یک شرکت بزرگ نفتی به‌عنوان رئیس کاپ ۲۸، از اعتماد عمومی را سوءاستفاده می‌کند، و این انتخاب الجابر را مورد توجه قرار داد.    رومن ایوالالن از Oil Change International: نگرانی خود را در مورد اظهارات انکارکننده علمی الجابر ابراز داشت و نگرانی‌هایی در مورد توانایی او برای رهبری مذاکرات آب‌وهوایی سازمان ملل مطرح کرد.   ترزا اندرسون از ActionAid International: اظهارات الجابر را از واقعیت‌هایی که میلیون‌ها نفر در خط مقدم بلایای آب‌وهوایی با آن روبرو هستند، منفک دانست.    به این نکته باید توجه کرد که آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل در دومین روز اجلاس، بر لزوم توقف سوزاندن همه سوخت‌های فسیلی برای دستیابی به حد ۱.۵ درجه تأکید کرد، که با موضع الجابر در تضاد است.     این واکنش‌ها بر طبیعت تفرقه‌انگیز اظهارات الجابر و بحث گسترده‌تر در مورد نقش سوخت‌های فسیلی در زمینه اقدامات آب‌وهوایی تأکید دارند و مهره تاییدی بر نگرانی مخالفان وی در مورد انتصاب او گذاشت.

---

محصولات مدپاتکس

انواع اکتان بوستر، مکمل بنزین و انژکتور شور با تکنولوژی نانو